Evinize hırsız girerse, muhtemelen kapıyı açık bırakacak ve ortalığı dağıtacaktır. Bu tür işaretlerden bir hırsızlığa uğradığınızı fark edecek ve hemen evde nelerin eksildiğini kontrol edeceksinizdir. Ancak dijital dünyada işler biraz daha farklı işliyor.

Benzer şekilde bir zararlı saldırısı veya donanımsal sorun sonucunda sabit diskinizdeki dosyaların önemli bir kısmı bozulursa, yedeklerinizi kullanacak ve mümkünse işletim sistemini onarmak isteyeceksinizdir.

Ancak önemli bir iş dosyanızı ararken Belgelerim klasörünü açtığınızda, iş notlarınızın yer aldığı Word dosyasının "0 bayt" olduğunu görürseniz, ilk başta kafanız karışabilir. Bu dosyayı belki USB'den kopyalarken acele ettiğinizi veya bir başka programın dosyayı bozduğunu düşünebilirsiniz. Ancak büyük ihtimalle "sessiz bozulma" (orijinal adıyla 'silent corruption') denilen olayla karşı karşıyasınız.

Dosyaların "durduk yerde" bozulmasının birçok nedeni olabilir. Bilgisayarı düzgün kapatmamak, ani güç kesintileri, sabit diskteki bozuk sektörler, zararlılar, kafası karışan bir antivirüs, bu nedenlerden bazıları.

Ancak sebep ne olursa olsun, 2019'da yazılım ve donanımın birçok deneyimden geçerek iyileştirildiği bir dönemde, hala dosya bozulmasıyla karşılaşma olasılığı, can sıkıcı bir durum. Peki, bunun kolay bir çözümü var mı? Evet, en azından denemek isteyeceğiniz bir tanesi var.

Sessiz bozulma nedir?

Sessiz bozulma (İngilizcesi silent corruption), dosyaların işletim sisteminden herhangi bir uyarı verilmeksizin adeta kendi kendine bozulması için kullanılan bir terim. Bu şekilde bozulan dosyalar, çoğu zaman içi boş, 0 baytlık dosyalara dönüşürler veya içerikleri rastgele verilerle dolar.

Bu tür bozulma, uyarı aldığınız bozulmalara kıyasla çok daha kötüdür çünkü yedek alıyorsanız, sağlam yedeklerinizin üzerine yazılmasına neden olabilir. Dosyanın bozulduğunu bilmediğiniz için sıkça kullanmadığınız bozuk bir dosya, aylarca veya yıllarca kendini belli etmeyebilir.

Windows veya kullandığınız diğer bir işletim sistemi, chkdsk veya fsck gibi bir araç kullandığınızda sorunu muhtemelen fark edecektir. Ancak sorun, Windows Olay Günlüğü'ne kaydedilen yüzlerce girdi arasında kaybolup gideceğinden, bozulan dosyadan hiç haberiniz olmayabilir.

Sorunun doğru çözümü hangisi?

Veri bütünlüğünü korumaya yönelik "kurumsal düzeyde" çözümler bulunuyor. Bunlardan bir tanesi olan RAID'i kendi bilgisayarınızda da kullanabilirsiniz. Ancak RAID, aynı modelde birden fazla diske ihtiyaç duyacağından, ucuz bir çözüm değil. Üstelik RAID-1 sisteminin dosya bozulmasına engel olmayacağı, yalnızca bütün diskin veya dosyaların bozulması halinde yardımcı olacağı söyleniyor.

Bu yüzden, RAID yolunu izlemek bence biraz zahmetli. Bu tür bir korumanın yazılım seviyesinde, en azından belirli bir düzeyde sunulması gerektiğini düşünüyorum.

Korumak istediğiniz dosyalar, değişmeyen, uzun süre erişmediğiniz dosyalardan oluşuyorsa, WinRAR ile "ciltli" arşivler oluşturma yolunu (yani parçalı arşiv oluşturma yolunu) izleyebilirsiniz. WinRAR, bu tür arşivler oluştururken "kurtarma ciltleri" oluşturmanıza izin veriyor. Bu kurtarma ciltleri, hasar gören veya kaybolan ciltleri onarabiliyor veya onların yerini alabiliyor.

En yerinde çözüm, aslında dosya bozulmasına karşı koruma sunan bir dosya sistemi kullanmaktan geçiyor. Ancak Windows'un kullandığı NTFS (ve varsayılan Linux dosya sistemleri) bu tür bir korumayı sunmuyor (en azından yeterli seviyede sunmuyor).

Bu arada Windows'un bozulan sistem dosyalarını kurtarmaya yönelik bir araç sunduğunu söyleyelim. Sfc adlı bu araç, Windows sistem dosyalarını tarayarak, bozuk dosyaları bulabiliyor ve onarabiliyor. Ancak fark ettiğiniz üzere bu araç, sadece Windows sistem dosyalarını onarmaya yarıyor. Bu dosyaların orijinalleri Microsoft'un elinde olduğundan ve PC'nizde genellikle farklı bir konumda daha depolandığından (%WinDir%\System32\dllcache), onarılabiliyor.

Önerilen çözüm: Dosya bozulmasını algılayan ücretsiz bir araç

Google'da yaptığım aramalarda ilk başta bulamadığım Anti-Corruption Defender adlı program, dosyalarınızı izleyerek bir değişiklik olduğunda sizi bilgilendiriyor. Hangi dosyaların veya klasörlerin izleneceğini seçebiliyorsunuz. Değişen her dosya elbette bozulmuş değil, bu yüzden belirli klasörleri tarama dışında bırakmanıza izin veriliyor. Dosyaların değişip değişmediği, oluşturulan sağlama toplamları (checksum) sayesinde algılanıyor. Dolayısıyla çok büyük boyutlu dosyaların taranması, dosyanın tamamı okunacağından zaman alabilir.

Program, belirlediğiniz aralıkta (örneğin 28 gün) dosyalarınızı yeniden tarıyor. Sonuçları bir rapor oluşturarak görebiliyor, gerekirse yedeklerinizle karşılaştırmayı kendiniz yapabiliyorsunuz. Yedekleri elbette kendiniz oluşturmanız gerekiyor, Anti-Corruption Defender'ın yedeklemek gibi bir yeteneği yok.

Anti-Corruption Defender, yerel sabit diskinizdeki klasörleri izlemeye alabildiği gibi harici diskleri de izleyebiliyor. Bu durumda tarama, harici diski taktığınızda gerçekleşiyor.

Not: Bu aracı kullanırken veri kaybı yaşarsanız, bundan sorumlu değilim. Donanımınız bozulmak üzereyse, herhangi bir yoğun işlem onun sonunu getirebilir. Herhangi bir şey yapmadan önce tüm dosyalarınızı yedeklemenizde büyük fayda var.

İndirin: Anti-Corruption Defender

Gerçek çözüm ZFS olabilir

ZFS, şu an Oracle tarafından geliştirilen bir dosya sistemi ve veri bozulmasına karşı güçlü bir koruma sağlıyor. Yüksek veri depolama kapasitesi de sunan ZFS, veri koruma için dosyaların sağlama toplamlarını (checksum) veya SHA-256 hash verisini oluşturuyor. Dosya sistemi ağacı boyunca gerçekleştirilen bu işlem, bir "ağaç" şeklinde yapılıyor ve böylece sistem, kendi kendini denetliyor.

ZFS'de veriye her eriştiğinizde sağlama toplamı tekrar hesaplanıyor ve kaydedilen sağlama toplamıyla karşılaştırılıyor. Değerler birbirine uymuyorsa, ZFS verinizi depolama havuzunu kullanarak kurtarabiliyor. Varsayılan olarak ZFS, dosyaların bir kopyasını oluşturuyor ancak ek kopyalar oluşturmanıza izin veriliyor.

ZFS, çeşitli Unix dosya sistemlerinde destekleniyor. Ubuntu Linux'a geçtiğimiz günlerde deneysel bir ZFS desteği gelmişti. Windows'ta ise ZFS desteği (ne yazık ki) bulunmuyor.

Sessiz dosya bozulmasını nasıl engelliyorsunuz? Başınıza böyle bir durum hiç geldi mi? Faydalandığınız alternatif veya daha iyi bir yöntem varsa, lütfen bizlerle aşağıda, yorumlarda paylaşın!